IPA 11 LISTOPADA – na Przełęczy Legionów w Gorganach.
Święto Niepodległości Polski to nie tylko oficjalne uroczystości w Polsce, przemarsze, apele poległych. Są miejsca poza granicami Polski, o których społecznicy pamiętają w tym szczególnym dniu. Jednym z takich miejsc jest Przełęcz Legionów na terenie obecnej Ukrainy. W tym roku przypada setna rocznica walk II Brygady Legionów Polskich w Karpatach Wschodnich i bitew stoczonych przez polskich legionistów pod Bohorodczanami, Mołotkowem, Nadwórną, Pasieczną, Zieloną, Rafajłową i Kyrlibabą. |
W dniach 8-11 listopada kol. Mariusz Wróbel z Bieszczadzkiego Regionu IPA wraz grupą off-roadową z Bielska-Białej udał się na Ukrainę w góry Gorgany złożyć hołd bohaterom II Brygady Legionów Polskich. Zapalili znicze pod stającym tam siedmiometrowym krzyżem oraz pobliskim zakarpackim cmentarzu Legionów. Na tablicy kamiennej pod krzyżem od polskiej strony widnieje jakże sugestywny napis – wiersz napisany w czasie walk przez poetę-legionistę Adama Szanię:
„Młodzieży polska, patrz na ten krzyż!
Legjony Polskie dźwignęły go wzwyż,
Przechodząc góry, lasy i wały
Do Ciebie Polsko, i dla Twej chwały.”
Jesienią 1914 roku budowa sześciokilometrowej Drogi Legionów w miejscu płaju, czyli karpackiej ścieżki, wąskiej i niewygodnej, zajęła legionistom zaledwie 53 godziny. Pracowało ponad 500 osób, głównie byli to żołnierze z późniejszej II Brygady Legionów Polskich. Wykorzystano 3.600 m3 okrąglaków. Później, przez wiele miesięcy, dostarczano tędy żywność i amunicję. Tą właśnie drogą 21-23 października 1914r. przemaszerowały oddziały głównych sił legionowych i podjęły walkę z wojskami rosyjskimi. W bitwie zginęło 200 żołnierzy, 200 zaginionych w wziętych do niewoli oraz 480 rannych). Po porażce pod Mołotkowem legioniści okopali się na swoich pozycjach na przełęczy, nie dopuszczając Rosjan do przedarcia się przez karpackie przełęcze na Węgry.
Od tego czasu niewiele się zmieniło. Góry nadal są dzikie, a piechurów zapuszcza się tu teraz mniej niż w dwudziestoleciu międzywojennym. Do dziś zachowane w wielu miejscach, bądź odbudowane społecznikowskim sumptem pomniki legionowe są świadectwem tamtego czasu. Szczególnie Rafajłowa, znajdująca się w okresie międzywojennym na obszarze Polski (obecnie jako Bystrycia w granicach państwa ukraińskiego) przez wiele dziesiątków lat była dla Polaków symbolicznym miejscem odradzania się państwa i jego sił zbrojnych. To tam na przełomie 1914 i 1915 roku powstała „Rzeczpospolita Rafajłowska”, będąca skrawkiem wolnej ojczyzny dla legionistów polskich dowodzonych przez Józefa Hallera.
Przed wojną w Gorganach znajdowało się około 30 schronisk górskich, nie pozostało żadne z nich. W okresie międzywojennym przez Przełęcz Legionów przebiegała granica polsko- czechosłowacka. Do dziś zachowały się niektóre słupki graniczne. Obecnie okolica ta jest prawie bezludna.
Tekst: J. Faber
Zdjęcia. M. Wróbel
„Młodzieży polska, patrz na ten krzyż!
Legjony Polskie dźwignęły go wzwyż,
Przechodząc góry, lasy i wały
Do Ciebie Polsko, i dla Twej chwały.”
Jesienią 1914 roku budowa sześciokilometrowej Drogi Legionów w miejscu płaju, czyli karpackiej ścieżki, wąskiej i niewygodnej, zajęła legionistom zaledwie 53 godziny. Pracowało ponad 500 osób, głównie byli to żołnierze z późniejszej II Brygady Legionów Polskich. Wykorzystano 3.600 m3 okrąglaków. Później, przez wiele miesięcy, dostarczano tędy żywność i amunicję. Tą właśnie drogą 21-23 października 1914r. przemaszerowały oddziały głównych sił legionowych i podjęły walkę z wojskami rosyjskimi. W bitwie zginęło 200 żołnierzy, 200 zaginionych w wziętych do niewoli oraz 480 rannych). Po porażce pod Mołotkowem legioniści okopali się na swoich pozycjach na przełęczy, nie dopuszczając Rosjan do przedarcia się przez karpackie przełęcze na Węgry.
Od tego czasu niewiele się zmieniło. Góry nadal są dzikie, a piechurów zapuszcza się tu teraz mniej niż w dwudziestoleciu międzywojennym. Do dziś zachowane w wielu miejscach, bądź odbudowane społecznikowskim sumptem pomniki legionowe są świadectwem tamtego czasu. Szczególnie Rafajłowa, znajdująca się w okresie międzywojennym na obszarze Polski (obecnie jako Bystrycia w granicach państwa ukraińskiego) przez wiele dziesiątków lat była dla Polaków symbolicznym miejscem odradzania się państwa i jego sił zbrojnych. To tam na przełomie 1914 i 1915 roku powstała „Rzeczpospolita Rafajłowska”, będąca skrawkiem wolnej ojczyzny dla legionistów polskich dowodzonych przez Józefa Hallera.
Przed wojną w Gorganach znajdowało się około 30 schronisk górskich, nie pozostało żadne z nich. W okresie międzywojennym przez Przełęcz Legionów przebiegała granica polsko- czechosłowacka. Do dziś zachowały się niektóre słupki graniczne. Obecnie okolica ta jest prawie bezludna.
Tekst: J. Faber
Zdjęcia. M. Wróbel
